ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
ΜΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Η αντιμετώπιση των πλημμυρών όμως δεν γίνεται μόνο με έργα δηλαδή μόνο με κατασκευαστικά μέτρα. Υπάρχει και άλλη μία φάση αντιπλημμυρικής προστασίας, αυτή της πρόγνωσης των ισχυρών καταιγίδων και πλημμυρών, της έγκαιρης προειδοποίησης και του σχεδιασμού ενός συστήματος έκτακτης ανάγκης σχετικά με τις πλημμύρες. Εδώ τα μέτρα είναι κυρίως μη κατασκευαστικά. Η αξιόπιστη πρόγνωση βέβαια προϋποθέτει την εγκατάσταση αυτόματων τηλεμετρικών σταθμών μέτρησης βροχής-απορροής σε κατάλληλες θέσεις, όπως και την χρήση οργάνων εκτός εδάφους π.χ. ραντάρ, δορυφόρων κ.λ.π., πράγματα όμως που και στην Ελλάδα μπορούν να γίνουν πλέον, αφού υπάρχουν πολυετείς έρευνες και μελέτες μας πάνω σ' αυτές τις εφαρμογές.

Πιο συγκεκριμένα τα βήματα για την υλοποίηση της προσέγγισης αυτής που αφορά στην επιχειρησιακή πρόληψη και αντιμετώπιση πλημμυρικών καταστροφών είναι τα ακόλουθα (Δ4.34):
· Εγκατάσταση αυτοματοποιημένου τηλεμετρικού δικτύου παρακολούθησης των παραμέτρων βροχής- απορροής κατάλληλα σχεδιασμένου σε κρίσιμες θέσεις
· Ανάπτυξη λογισμικού συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων
· Ρύθμιση κατάλληλου μοντέλου προσομοίωσης του μετασχηματισμού της βροχής σε πλημμυρική απορροή για αστικές περιοχές
· Εξαγωγή συμπερασμάτων από την εφαρμογή του προαναφερθέντος μοντέλου και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων για τις κρίσιμες θέσεις
· Ανάπτυξη συστήματος πρόγνωσης και παρακολούθησης ισχυρών καταιγίδων και πλημμυρών σε πραγματικό χρόνο, με χρήση κατάλληλου μετεωρολογικού ραντάρ και δικτύου επίγειων σταθμών
· Ανάπτυξη συστήματος προειδοποίησης πλημμυρικού κινδύνου και κατάρτιση σχεδίων έκτακτης ανάγκης (σε συμφωνία και με το υπάρχον κεντρικό σχέδιο)
· Επιχειρησιακή οργάνωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή άλλου φορέα της περιοχής για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των πλημμυρικών καταστροφών

Ειδικότερα για τη χρήση του μετεωρολογικού ραντάρ ως βασικού εργαλείου για την πρόγνωση - προειδοποίηση πλημμυρών θα αναφερθώ επί τροχάδην στην εμπειρία μας από τα ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα οποία εργαζόμαστε από το 1991 (τρία διαδοχικά προγράμματα) (Δ4.35).
· 1991-1993, Weather Radar and Storm and Flood Hazards sponsored by the EU, EPOCH, ENVIRONMENT &CLIMATE, DG XII
· 1993-1995, Storm, Floods and Radar Hydrology, sponsored by the EU, ENVIRONMENT & CLIMATE, DG XII
· 1996-1999, Hydrological and Hydrometeorological Systems for Europe (HYDROMET), sponsored by the EU, ENVIRONMENT & CLIMATE, DG XII

Στη (Δ4.36) μπορεί κανείς να δει τη διάταξη του ραντάρ της Λάρισας που χρησιμοποιείται. Η περιοχή μελέτης είναι όλος ο Θεσσαλικός κάμπος και η λεκάνη απορροής του Πηνειού ποταμού, μια περιοχή ιδιαίτερα πλημμυροπαθής.

Το ραντάρ μετρά ανακλαστικότητες [R] - (Δ4.37) σε διαδοχικές χρονικές στιγμές. Πιο συγκεκριμένα αυτές τις μετατρέπει με βάση τη σχέση Z-R σε ένταση βροχής (Ζ) (Δ4.38). Ακολουθείται μια διαδικασία που φαίνεται στη (Δ4.39) για εκτίμηση της ωριαίας βροχόπτωσης σε κάθε στοιχείο του κανάβου 2x2 km2 που έχει χωρισθεί όλη η περιοχή, με παράλληλη χρήση και στοιχείων επίγειων σταθμών μέτρησης βροχής (merging). Έχοντας το image των βροχοπτώσεων κάτω από την ομπρέλα του ραντάρ στη χρονική στιγμή t0 μπορεί κανείς να προβλέψει το image και τις εντάσεις στην επόμενη χρονική στιγμή t1 κ.ο.κ. χρησιμοποιώντας τα μοντέλα πρόγνωσης βροχής που έχουν αναπτυχθεί από εμάς (Δ4.40). Συνέχεια και με βάση τις επιφανειακές βροχοπτώσεις και την πρόγνωση τους λίγες ώρες μπροστά, μπορεί κανείς χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο λεκάνης π.χ. ΗΕC1, να εκτιμήσει τα πλημμυρογραφήματα σε ορισμένα κρίσιμα σημεία του ποταμού και να κάνει προγνώσεις 2-4 και 6 ώρες μπροστά . Στη (Δ4.41-4.46) μπορεί κανείς να δει αυτές τις εκτιμήσεις και προγνώσεις πλημμυρών για το Θεσσαλικό κάμπο.
Θα πρέπει να επισημάνω εδώ ότι με τη χρήση του ραντάρ μεγαλώνουμε το χρόνο πρόγνωσης της καταιγίδας ξεφεύγοντας από το χρόνο συρροής της λεκάνης, ως εκ τούτου βελτιώνουμε την ποιότητα της πρόγνωσης και προειδοποίησης για ενδεχόμενη πλημμύρα. Για παράδειγμα στην πλημμύρα της 21-22 Οκτωβρίου 1994 για την περιοχή της Θεσσαλίας, αν χρησιμοποιούσαμε σε πραγματικό χρόνο το αναπτυχθέν σύστημα θα μπορούσε να υπάρχει χρόνος πρόγνωσης της τάξεως των 8-9 ωρών πριν την επισύμβαση της αιχμής της πλημμύρας.
Ένα σύστημα πρόγνωσης - προειδοποίησης πλημμυρών στηριζόμενο σε μετεωρολογικό ραντάρ είναι ένα σύγχρονο μη κατασκευαστικό μέτρο αποτελεσματικής προστασίας που εφαρμόζεται με επιτυχία σε αστικά κέντρα στο εξωτερικό π.χ. στη Μασσαλία. Προτείνουμε δε τη χρήση του στην Αττική και σε άλλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Βέβαια λόγω της έλλειψης μετρήσεων απορροής στις αστικές περιοχές, ίσως η χρησιμότητα του με υψηλή αξιοπιστία να περιορίζεται μόνο στην πρόγνωση καταιγίδας. Αλλά και αυτό είναι σημαντικό όταν λειτουργεί σε πραγματικό χρόνο και μπορεί με ένα σχετικά απλό σύστημα (π.χ. ραδιόφωνο, TV κλπ) να γίνεται προειδοποίηση για περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο από άλλες (επικέντρωση καταιγίδας - storm tracking) έτσι ώστε να μπορούν να παρθούν απλά μέτρα π.χ. φύλαξη αυτοκινήτων, εγκατάλειψη υπογείων κλπ.
Τελειώνοντας θέλω να πω ότι το κόστος για την εφαρμογή τέτοιων συστημάτων είναι σημαντικό, οπωσδήποτε όμως είναι πολύ μικρότερο από το κόστος των πλημμυρικών καταστροφών που υπάρχουν κάθε χρόνο και το κόστος της πληθώρας των αντιπλημμυρικών έργων που εξακολουθούν και κατασκευάζονται άναρχα σε όλη την Ελλάδα, χωρίς ένα γενικό στρατηγικό σχεδιασμό.